อนุมูลอิสระ (free radical) เป็นสารที่เกิดในเซลล์ของร่างกายเราตลอดเวลา สาเหตุที่ทำให้เกิดอนุมูลอิสระมีได้หลายอย่าง เช่น แสงแดด รังสี ควันท่อไอเสีย แม้กระทั่งระบบการเผาผลาญในร่างกายก็ทำให้เกิดอนุมูลอิสระได้ อนุมูลอิสระมีความไวต่อการทำปฏิกิริยาเคมีกับสารอื่นที่มันเข้าใกล้ รวมถึงการทำปฏิกิริยากับไขมันไม่อิ่มตัวที่เป็นองค์ประกอบของผนังเซลล์ทุกเซลล์ในร่างกาย ทำให้เกิดอนุมูลอิสระขึ้นในเซลล์และทำให้เกิดความผิดปกติของดีเอ็นเอได้ ถ้าตำแหน่งที่ผิดปกตินั้นเป็นส่วนควบคุมการซ่อมแซมเซลล์ของร่างกาย ก็จะทำให้เกิดผิวหนังเหี่ยวย่น เกิดการแข็งตัวของเส้นเลือด และหากเกิดในส่วนที่สำคัญต่อการควบคุมการแบ่งเซลล์ก็อาจทำให้เกิดมะเร็งได้
ส่วนสารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidant) คือ สารประกอบที่สามารถป้องกันหรือชะลอกระบวนการเกิดปฏิกิริยาของอนุมูลอิสระ หรือขบวนการออกซิเดชั่นซึ่งเป็นกระบวนการรวมตัวกับออกซิเจนนั่นเอง ตัวอย่างของการรวมกันระหว่างออกซิเจนกับธาตุอื่น เช่น เหล็กรวมกับออกซิเจน ก็เกิดสนิมเหล็ก ผิวของเนื้อแอปเปิลรวมกับออกซิเจน ก็จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล น้ำมันพืชรวมกับออกซิเจน จะทำให้น้ำมันพืชเหม็นหืน เป็นต้น โดยปกติร่างกายสามารถกำจัดอนุมูลอิสระได้เองก่อนที่มันจะทำอันตราย แต่ถ้ามีการสร้างอนุมูลอิสระเร็ว หรือร่างกายได้รับสารอนุมูลอิสระจากภายนอกเข้ามามากเกินไป ร่างกายก็จะกำจัดสารอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้นไม่ทัน และอาจสร้างความเสียหายต่อเซลล์และเนื้อเยื่อได้
เราสามารถเพิ่มสารต้านอนุมูลอิสระให้ร่างกายได้จากการกินอาหารที่เป็นแหล่งของสารต้านอนุมูลอิสระ ดังนี้
1. อาหารที่มีเบต้าแคโรทีนสูง ได้แก่ อาหารที่มีสีเหลืองส้ม เช่น แครอท มะละกอสุก มะม่วงสุก ฟักทอง ผักใบเขียว เช่น ตำลึง ผักบุ้ง
2. อาหารที่มีวิตามินซีสูง คือ ผักผลไม้ต่างๆ โดยเฉพาะผลไม้รสเปรี้ยว เช่น ส้ม มะนาว สับปะรด มะขามป้อม ฝรั่ง เป็นต้น
3. อาหารที่มีวิตามินอี เช่น น้ำมันจากจมูกข้าวสาลี น้ำมันดอกทานตะวัน น้ำมันข้าวโพด น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันดอกคำฝอย เมล็ดทานตะวัน เป็นต้น
4. อาหารที่มีซีลีเนียม พบในอาหารทะเล ปลาทูน่า เนื้อสัตว์และเครื่องในสัตว์ จมูกข้าวสาลี เป็นต้น
5. อาหารที่มีสังกะสี เช่น หอยนางรม เนื้อวัว ตับ ไข่ นม ไก่ และปลา โดยเนื้อสัตว์ที่มีไขมันมากจะมีสังกะสีน้อย เนื่องจากในส่วนไขมันจะมีสังกะสีน้อย เนื้อสัตว์ที่มีสีแดงจะมีสังกะสีสูงกว่าเนื้อสัตว์ที่มีสีขาว นอกจากนี้ยังพบในธัญพืชทั้งเมล็ด หรือธัญพืชขัดสีน้อย
6. อาหารที่มีสารฟลาโวนอยด์ต่างๆ เช่น เบต้าแคโรทีน ลูทีน ไลโคปีน แอนโทไซยานิน และอื่นๆ ซึ่งพบในผัก ผลไม้ กาแฟ ช็อกโกแลต และพืชผักสมุนไพรต่างๆ
เพื่อสุขภาพที่ดี เราควรได้รับสารต้านอนุมูลอิสระให้เพียงพอกับความต้องการในแต่ละวัน เพื่อให้เกิดความสมดุลในร่างกายระหว่างสารต้านอนุมูลอิสระและอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้น และเพื่อความมั่นใจว่าได้รับสารต้านอนุมูลอิสระมากพอ อาจเสริมด้วยเครื่องดื่มที่มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง เช่น เครื่องดื่มธัญญาหารที่มีวิตามินซีและอีสูง เครื่องดื่มชามะนาวที่มีวิตามินซีสูง เพื่อช่วยยับยั้งการสร้างปัญหาของเจ้าอนุมูลอิสระต่างๆ ทำให้เรามีสุขภาพที่แข็งแรงสมบูรณ์ขึ้นค่ะ